Ιερά Μονή Ξηροποτάμου

Η Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Ξηροποτάμου είναι μία εκ των είκοσι μονών του Αγίου Όρους και κατατάσσεται όγδοη (8η) στην ιεραρχική τάξη των Αγιορείτικων Μονών.

Καθηγούμενος της Ιεράς Μονής είναι ο Αρχιμανδρίτης Ιωσήφ Ξηροποταμινός.

Ιδρύθηκε από τον μοναχό Παύλο Ξηροποταμινό που μόνασε την εποχή του Οσίου Αθανασίου τον Αθωνίτη, (τέλη του 10ου αιώνα). Η δε ακμή της οφείλεται στους Παλαιολόγους. Στη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κατά τον 16ο αιώνα στη Μονή αυτή στάθηκε μέγας ευεργέτης ο Σουλτάνος Σελίμ Β΄ που τη νίκη του εναντίον των Μαμελούκων της Τυνησίας, κατόπιν θαυματουργού εμφάνισης σαράντα πολεμιστών, την απέδωσε στους Αγίους τεσσαράκοντα μάρτυρες, προστάτες της Μονής.

Το καθολικό της είναι αφιερωμένο στους Τεσσαράκοντα Μάρτυρες. Μεταξύ των κειμηλίων που φυλάσσονται στο Καθολικό συμπεριλαμβάνεται το μεγαλύτερο τεμάχιο Τιμίου Ξύλου που υπάρχει στον κόσμο (Έχει μήκος 31 εκατοστά, πλάτος 16 και πάχος 25 εκατοστά. Κατά μία παράδοση είναι δώρο του αυτοκράτορα Ρωμανού A’, ενώ κατά μία άλλη αποτελεί αφιέρωμα της Αυτοκράτειρας Πουλχερίας), άλλα μικρότερα τεμάχια του ίδιου ξύλου, λειψανοθήκη με οστά των Αγίων Σαράντα και άλλες με λείψανα αγίων. Η μονή διαθέτει πολλά και αξιόλογα κειμήλια. Φυλάσσεται επίσης μέρος από τα δώρα των Mάγων που προσκύνησαν τη γέννηση του Χριστού, τμήμα από τον Ακάνθινο Στέφανο, το Σπόγγο και τη Χλαμύδα. Σε λειψανοθήκες, βρίσκονται τα λείψανα εξήντα ενός Αγίων.

Η μονή Ξηροποτάμου έχει συνολικά εντός και εκτός του μοναστηριακού της συγκροτήματος 16 παρεκκλήσια. Μέσα είναι επτά από τα οποία τα 5 είναι αγιογραφημένα. Στο Καθολικό αμφίπλευρα της λιτής υπάρχουν δύο αγιογραφημένα παρεκκλήσια των Αρχαγγέλων και των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Από αυτά, που βρίσκονται στις πτέρυγες της μονής, τοιχογραφημένο είναι εκείνο της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στη νοτιοδυτική γωνία. Τα υπόλοιπα φέρουν μόνον φορητές εικόνες και είναι του Προδρόμου και των Εισοδίων της Θεοτόκου στη δυτική πτέρυγα, και του Αγίου Θεοδοσίου και του Αγίου Γεωργίου στην ανατολική πτέρυγα της μονής. Έξω από τη μονή βρίσκονται τα άλλα εννέα παρεκκλήσια. Το κοιμητήριο της μονής Ξηροποτάμου είναι αφιερωμένο στους Άγιους Πάντες

Στις μέρες μας, στην Ιερά Μονή Ξηροποτάμου εγκαταβιώνουν (μοναστηριακοί και εξαρτηματικοί) περίπου είκοσι πέντε μοναχοί.

Στην Ιερά Μονή αξίζει να επισκεφθούν οι προσκυνητές το καθολικό με τις τοιχογραφίες του 1783, το μοναδικό σωζόμενο πρόπλασμα του καθολικού και στο ιερό σκευοφυλάκιο το δίσκο της Πουλχερίας.

Καισάριος Δαπόντες εκ Σκοπέλου: Το 1757 ταξίδεψε στο Άγιο Όρος και προσεχώρησε στη Μονή Ξηροποτάμου. Τα επόμενα χρόνια περιόδευσε σε περιοχές της Ελλάδας και στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες για να συγκεντρώσει χρήματα για τη Μονή. Επέστρεψε στο Άγιο Όρος το 1765 και έμεινε στις Μονές Ξηροποτάμου και Κουτλουμουσίου μέχρι το 1757, όταν επέστρεψε στην Μονή Ευαγγελίστριας στη Σκόπελο μέχρι το 1784. Εκείνη τη χρονιά επέστρεψε στη Μονή Ξηροποτάμου και λίγους μήνες μετά πέθανε. Χειρόγραφά του φυλάσσονται στη Βιβλιοθήκη της Μονής.